با پول نقد خود چه کنیم؟

 

بازارهای مالی ضمن سوق‌دادن سرمایه و نقدینگی موجود به سمت تولید؛ با ارایه‏‌ی راه‌حلی مناسب، مردم و سرمایه‏گذاران خرد را در راستای حفظ پول و کسب سود در این بازارها یاری می‌نماید. ما در این مقاله قصد داریم تا با...

بازارهای مالی ضمن سوق‌دادن سرمایه و نقدینگی موجود به سمت تولید؛ با ارایه‏‌ی راه‌حلی مناسب، مردم و سرمایه‏گذاران خرد را در راستای حفظ پول و کسب سود در این بازارها یاری می‌نماید. ما در این مقاله قصد داریم تا با تحلیل اقتصادی، به بررسی ابزارهای‌ مختلف برای سرمایه‌گذاری و چگونگی حفظ پول نقد در ایران بپردازیم.

برهان؛ بازارهای مالی یک کشور برای جذب سرمایه‌های سرگردان در جامعه ایجاد می‏شوند تا سرمایه و نقدینگی موجود را جذب کرده و به سمت تولید سوق دهند. مردم و سرمایه‏گذاران خرد نیز به منظور کسب سود و حفظ ارزش پول مبادرت به سرمایه‏گذاری در این بازارها می‏کنند. بازارهای مالی در کشورهای پیشرفته دنیا دارای مشتقات زیادی است. بازار سهام، بازار انواع اوراق قرضه و ... از مشتقات بازارهای مالی است که سرمایه‏گذاران خرد و کلان در آن سرمایه‏گذاری می‌کنند.

 
در ایران نیز بازارهای مالی مانند بازار سهام، بازار اوراق مشارکت، بازار سپرده‌های بانکی و غیره جزء مشتقات بازارهای مالی محسوب می‌شوند. با این حال متأسفانه به علت عدم شکوفایی این بازارها و هم‌چنین کمبود ابزارهای مالی، سایر بازارها نیز در بخش سرمایه‌گذاری دخیل شده و سرمایه‏های نقدی را  جذب می‏کند. این مقاله سعی دارد تا با یک تحلیل اقتصادی به بررسی ابزارهای مختلف برای سرمایه گذاری در ایران بپردازد. ابزارهایی که در این مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرد در حقیقت ابزارهایی هستند که مورد توجه سرمایه‌گذاران خرد و در حقیقت عامه مردم قرار دارد و شامل بورس بازان و حرفه‌ای های بازارهای مالی نمی‏شود. بنابراین مخاطب این مقاله، آن دسته از مردم هستند که به دنبال راه حلی برای حفظ ارزش پول خود و افزایش آن می‏باشند.
 
انگیزه سرمایه‌گذاری چیست؟
 
در یک اقتصاد تورمی مردم در درجه اول علاقه‌مند به حفظ ارزش پول خود در مقابل تورم هستند. به عنوان مثال در شرایطی که تورم 20 درصدی در یک اقتصاد حاکم باشد، به آن معناست که نگهداری پول نقد در هر سال به اندازه 20 درصد ضرر به همراه دارد. در شرایطی که تورم بسیار بالاتر رفته و تبدیل به ابر تورم شود که معمولا به نرخ‏های تورم 3 رقمی اطلاق می‌شود، تمایل به نگه داشتن پول نقد به حداقل رسیده و در این شرایط به پول نقد اصطلاحاً «پول داغ» می‌گویند که هیچ کس تمایلی به نگهداری آن نداشته و مانند یک شی داغ می‌ماند که نمی‌توان آن را در دست نگه داشت.
 
شرایط اقتصاد ایران به گونه‏ای است که هیچ‏گاه دارای ابر تورم نبوده و بالاترین نرخ تورم در این اقتصاد به حدود 49 درصد می‌رسد، اما با این حال تورم‏های 15 تا 20 رقمی در اقتصاد ایران موجب شده است تا مردم انگیزه بالایی برای تبدیل پول نقد خود به سایر ابزارهای مالی داشته باشند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که برای اکثریت مردم ایران انگیزه تبدیل پول نقد به سایر انواع سرمایه در درجه‏ی اول جلوگیری از کاهش ارزش پول به واسطه تورم و در درجه‏ی دوم کسب سود است. در حقیقت اگر ابزاری برای سرمایه‏گذاری وجود داشته باشد که در هر سال به اندازه 20 درصد سود اسمی در پی داشته باشد، می‏تواند پول نقد ما را از خطر کاهش ارزش حفظ کند ( با فرض تورم سالانه 20 درصد). موضوع تورم و کاهش ارزش پول در اقتصاد ما به قدری جدی است که انگیزه برای کسب سود را در مرحله دوم قرار می دهد. یعنی هر گونه سود بیشتر از 20 درصد را می ‌توان به نوعی کسب سود از سرمایه اولیه دانست. بنابراین در صورتی که ابزاری برای سرمایه گذاری پیدا شود که تنها قادر به حفظ ارزش پول در مقابل تورم باشد، یک گزینه مناسب برای سرمایه‏گذاری در ایران به حساب می‏آید.
 
شرایط اقتصاد در ایران طوری است که هیچ‏گاه دارای ابر تورم نبوده و بالاترین نرخ تورم در این اقتصاد به حدود 49 درصد می‌رسد، اما با این حال تورم‏های 15 تا 20 رقمی در اقتصاد ایران موجب شده است تا مردم انگیزه بالایی برای تبدیل پول نقد خود به سایر ابزارهای مالی داشته باشند. از این رو می‌توان ادعا کرد که برای اکثریت مردم ایران انگیزه تبدیل پول نقد به سایر انواع سرمایه در درجه‏ی اول جلوگیری از کاهش ارزش پول به واسطه تورم و در درجه‏ی دوم کسب سود است.
 
ابزارهای سرمایه‌گذاری در ایران
 
در حال حاضر بازار سهام، اوراق مشارکت دولتی، ارز، سکه و مسکن عمده ترین ابزارهای سرمایه‏گذاری مورد توجه مردم هستند که در ادامه به شرایط سرمایه‌گذاری در هر کدام از این بازارها اشاره خواهیم کرد. مجدداً مورد تأکید قرار می‌گیرد که مطالب زیر برای افراد عادی و عموم مردم توصیه می‌شود که نه از سرمایه بالایی برخوردار هستند و نه به فنون بازار سرمایه آشنایی دارند و تنها قصد دارند تا در درجه اول سرمایه نقدی خود را از تورم نجات داده و در درجه دوم از سرمایه خود سودی به دست آورند؛ و در این میان ریسک بالایی را نیز پذیرا نیستند. در غیر این صورت مسلماً آشنایی به فنون سرمایه می‌تواند راه حل‎‏های بهتری برای سرمایه‏گذاری را نیز در اختیار قرار دهد. در ادامه به شرایط هرکدام از ابزارهای سرمایه‌گذاری که در بالا به آن‏ها اشاره شد می‌پردازیم.
 
مسکن: مسکن همیشه یک راه امن برای سرمایه‌گذاری در ایران است. شرایط اقتصاد ایران به گونه‏ای است که ثابت کرده قیمت مسکن می‌تواند در کمتر از یکسال بیش از سه برابر شود. سرمایه‌گذاری در بخش مسکن برای افرادی توصیه می‌شود که مبلغ سرمایه آن‏ها به حد اولیه خرید خانه برسد. این نوع سرمایه‌گذاری دو نوع مزیت دارد. اول آن‏که قیمت مسکن در ایران به جز موارد اندکی، همیشه رو به رشد بوده، و دوم آن‏که سود این سرمایه‌گذاری علاوه بر افزایش قیمت مسکن، دریافت اجاره بها نیز هست. یعنی بابت اجاره‏ی خانه مسکونی اجاره بها دریافت می‌کنید که خود می‌تواند منجر به افزایش سرمایه و تبدیل به نحو احسن باشد. بنابراین از دیدگاه نویسنده، هرگونه پول نقد ( حتی اندک) را که می‌تواند منجر به خرید ارزان‌ترین نوع مسکن نیز بشود را تبدیل به مسکن کنید. اجاره کسب شده از این راه در آینده امکان خرید خانه‌های بهتر را برای شما فراهم می‏کند.
 
ارز: ارز خارجی و به طور معمول دلار، یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری در ایران (به خصوص در سال‌های دهه 70) به شمار می‏رود. سود حاصل از این سرمایه‌گذاری در افزایش قیمت ارز است و از این رو در صورتی که قیمت ارز ثابت بماند، عملاً مانند نگهداری پول به صورت ریال است. سرمایه‌گذاری بر روی ارز در شرایط فعلی، یک سرمایه‌گذاری دارای ریسک و البته با سودآوری پایین است. زیرا در شرایط فعلی و از سال (1381) نرخ ارز افزایش اندکی داشته و سیاست‌های آتی دولت در این زمینه نیز مشخص نیست. از طرفی ممکن است شرایط به گونه‌ای شود تا تحریم‌ها موجب کاهش ذخایر ارزی بانک مرکزی شده و در نتیجه نرخ ارز را افزایش دهد و سود بسیاری را برای دارندگان ارز خارجی فراهم آورد و یا از طرف دیگر ممکن است معادلات جهانی موجب افزایش قیمت نفت خام شده و ذخایر بادآورده‏ی ارزی را نصیب کشور کند که در این صورت دولت و بانک مرکزی هم‏چنان می‌توانند به سیاست ثبات نرخ ارز ادامه دهند. بنابراین سرمایه‌گذاری در نرخ ارز به خصوص برای سرمایه‌گذاران تازه کار به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. به خصوص آن‏که شرایط بازار داخلی ارز در کشورمان در سه ماه گذشته بسیار ملتهب بوده است. بنابراین در صورتی که شما از ریسک پذیری بالایی هستید و تا حدودی به شرایط بازار آگاهی دارید، می‏توانید در این بازار موفق باشید، در غیر این صورت احتمال موفیت کم خواهد بود.
 
سکه و طلا: خرید سکه و طلا نیز یک نوع سرمایه‌گذاری امن و البته پر سود به شمار می‌آید. رشد قیمت سکه بهار آزادی در ایران تقریبا هیچ‏گاه از تورم عقب نمانده و در بیشتر مواقع از آن پیشی گرفته است. علاوه بر آن خرید سکه در حقیقت یک نوع سرمایه‌گذاری در ارز نیز هست. زیرا قیمت طلا در ایران نیز متأثر از قیمت جهانی طلا است که با استفاده از نرخ ارز به ریال تبدل می‌شود، از این رو افزایش نرخ ارز، در افزایش قیمت سکه نیز تأثیر گذار خواهد بود. بنابراین برای افرادی که احتمال افزایش نرخ ارز را می‌دهند و بر سرمایه‌گذاری با استفاده از خرید ارز تأکید دارند، خرید سکه گزینه بهتری خواهد بود. این نوع سرمایه‌گذاری برای افرادی که دارای سرمایه‌های خرد هستند توصیه می‌شود. لازم به ذکر است که در صورتی که تنها قصد سرمایه‌گذاری دارید، سکه بسیار پر سودتر از طلا خواهد بود، زیرا؛
 
اولاً؛ مزد ساخت کمتری دارد.
 
ثانیاً؛ در شرایطی که در بازار حباب ایجاد می‏شود، این حباب به طور معمول بر روی سکه ایجاد می‏شود و نه طلا.
 
سهام: بازار سهام یکی از بازارهای اصلی برای سرمایه‌گذاری در کشورهای پیشرفته به حساب می‌آید. با این حال در کشور ما این بازار کمتر با اقبال مواجه شده است. لازمه سرمایه‌گذاری در این بازار، آشنایی به فنون سرمایه گذاری است و در شرایط فعلی سود چندانی را نیز برای سرمایه‌گذاران خرد در پی ندارد. به هر صورت برای سرمایه‌های خرد، سرمایه گذاری در بازار طلا و سکه از سود بالاتر و ریسک کمتری برخوردار است. حالت ایده‌آل آن است که شرایط اقتصاد کشور به گونه شود تا بازار سهام به اولویت اول سرمایه‌گذاری تبدیل شود، زیرا از این طریق سرمایه‌ها جمع آوری شده و در بخش تولید مصرف می‌شوند. بنابراین به افرادی که علاوه بر سود آوری شخصی علاقه‏مند به کمک به وضعیت تولید و اشتغال کشور نیز هستند، سرمایه‌گذاری در این بازار پیشنهاد می‌شود. در این خصوص باید توجه داشت که کسب آموزش‌های لازم برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام می‌تواند در سود آوری در این بازار مؤثر باشد. از این رو در صورتی که علاقه‏مند به سرمایه‌گذاری در این بازار هستید، لازم است تا ابتدا آموزش‌های لازم را کسب کرده و سپس وارد بازار شوید. در این صورت می‌توان امیدوار بود که سودآوری بیشتری از بازار سکه و طلا نیز به همراه داشته باشد.
 
اوراق مشارکت: خرید اوراق مشارکت یک سرمایه‌گذاری دارای ریسک بسیار پایین و در حد صفر است که به نسبت سکه و مسکن دارای سود آوری پایین‌تری نیز هست. با این حال افزایش نرخ سود این اوراق به 17 درصد که به واسطه تصمیم اخیر شورای پول و اعتبار صورت گرفته، جذابیت سرمایه‌گذاری در این بازار را افزایش داده است. این نوع از سرمایه‌گذاری برای افراد دارای سرمایه خرد که به دنبال کم ریسک‏ترین نوع سرمایه‌گذاری هستند پیشنهاد می‌شود.
 
سپرده بانکی: سپرده‌گذاری در بانک نیز مانند خرید اوراق مشارکت یک سرمایه‌گذاری بدون ریسک است. با این حال نرخ سود بانکی در شرایط فعلی به گونه‏ای است که سپرده‌گذاری کوتاه مدت حتی نمی‌تواند ارزش پول را در مقابل تورم محفوظ دارد. بنابراین سپرده‌‍‌‌گذاری در حساب‌های بلند مدت نسبت به حساب‌های کوتاه مدت از سود آوری بیشتری برخوردار است. این نوع از سرمایه‌گذاری برای افرادی که در کوتاه مدت نیاز به سرمایه‌ خود نداشته و علاقه به پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری در طلا و مسکن را نیز ندارند توصیه می‌شود. به خصوص آن‏که سرمایه‌گذاران می‌توانند از بازگشت اصل پول خود اطمینان حاصل کرده و علاوه بر آن نیازی به کسب اطلاع مداوم از وضعیت بازار نخواهند داشت.
 
در مجموع می‌توان عنوان داشت که متأسفانه عدم رشد بازارهای مالی در کشورمان موجب شده تا بازار مالی نتواند ارتباط موثری را بین سرمایه‌های سرگردان اقتصاد و بخش تولید برقرار سازد زیرا همان‏طور که در نشان داده شد، پر سودترین راه‌های سرمایه‌گذاری در کشورمان ( به جز مسکن) کمک چندانی به بخش تولید نمی‌کنند. ابزارهای معرفی شده در این مقاله، واقعیت اقتصاد ایران را نشان می‌داده و لزوم توجه به بازارهای مالی را گوشزد می‌کند. در این خصوص به نظر می‌رسد که تقویت ابزارهای مانند سپرده‌های بانکی، سهام و اوراق مشارکت باید در اولویت کاری مسوولان مربوطه قرار گیرد.(*)
 

 *زهرا کاویانی؛ کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف